Het is niet makkelijk om duurzame keuzes te maken. Die gedachte komt in me op terwijl ik Albert Heijn kaas over mijn bord tortellini’s strooi. 

Nee, wacht, het ging anders. Ik was eerst al in een ietwat verontwaardigde en trieste stemming. Ik heb namelijk net het boek uit van Geert Mak: “Hoe God verdween uit Jorwerd.” De man beschrijft de evolutie van een Fries boerendorp doorheen de 20^ste eeuw, op een pakkende manier, vanuit de verhalen van de mensen die er wonen. Het is een mooi en ook pijnlijk verhaal (vind ik) van het leven in een kleine gemeenschap en hoe de mechanisatie van de landbouw en veeteelt na WOII een cultuur van honderden, zoniet duizenden jaren heeft opgeslokt. Hoe een boer eeuwenlang door hard werken kon overleven in een familie- en dorpsgemeenschap. Hoe het collectieve boven het individuele stond, want het laatste bedreigde het voortbestaan van de boerderij. Hoe mensen één met de natuur en met verenigde krachten een kleinschalig bedrijf runden. Het leven was voorspelbaar, hard, arm, en gebouwd op de solide fundamenten van familie en burenhulp. Toen kwamen de eerste melkmachines en er waren geen knechten en arbeiders meer nodig. Met elke nieuwe machine werd handenarbeid overbodiger en op den duur stond de boer alleen op het land of in de stal. Voor loyaliteit kwam concurrentie in de plaats. Boerenbedrijven moesten zo hard groeien om nog mee te kunnen, dat elk gevoel van verbondenheid met de eigen dieren, het land, de natuur en hun buren verloren ging. Enorm veel kleine boeren moesten ermee ophouden, want hun kinderen zagen dat niet meer zitten. In een paar decennia werd zo een eeuwenoude cultuur van tafel geveegd.

Het lezen van dat boek maakte me triest en boos, vanuit een diep besef dat belangrijke oude waarden vervangen zijn door nieuwe. Ik wil niet prediken dat “vroeger beter was”, want er was evengoed veel armoede en ellende, maar waarom zo’n extreme tegenbeweging? Waarom plots “alles voor het geld”? Konden we niet langzamer groeien zodat de oude waarden geïntegreerd werden in de moderne samenleving?

Met die gedachten strooide ik dus kaas over mijn pasta. Kaas van zo’n melkmachinekoe die misschien wel nooit vers gras heeft geproefd en nooit meer een liefkozend klopje op haar achterwerk krijgt van haar baas zoals vroeger. En dan plots het schaamrood op mijn wangen. Want ik heb dat zakje kaas gekocht, en niet dat drie keer duurdere uit de biowinkel. Geld maakt blind. Kortetermijnvoldoening tegenover langetermijnkeuzes. Mijn portefeuille tegenover ver-van-mijn-bed-show-koeien-en-boeren.

“Ik wil de grootste hebben”, zong Raymond van het Groenewoud. Duurzame keuzes maken vraagt vaak meer bewustzijn, zowel bij producent als bij consument, en dat is niet gemakkelijk. Maar het gebeurt wel, daar valt ook niet naast te kijken.